Czy sankcje gospodarcze wobec Rosji są rzeczywiście najcięższymi, jakie kiedykolwiek nałożono na państwo?

Nigdy wcześniej kraj G20 nie został dotknięty taką reakcją. Ale niektóre kraje, takie jak Iran czy Korea Północna, zostały objęte znacznie ostrzejszymi sankcjami. Jednak sankcje te nie wpłynęły na politykę krajów, przeciwko którym zostały skierowane.

Spotkanie przywódców Unii Europejskiej na zamku w Wersalu 10 marca 2022 r. w celu omówienia inwazji Rosji na Ukrainę. (AGENCJA ANADOLU PRZEZ AFP)

Czy Rosja została ukarana surowiej niż jakikolwiek inny kraj w odpowiedzi na inwazję na Ukrainę? Przynajmniej tak mówi francuski rząd. " Nałożyliśmy na dużą skalę, historyczne, bezprecedensowe sankcje", powiedział 8 marca jego rzecznik Gabriel Attal w wywiadzie dla France Inter. „Zdecydowaliśmy się na serię sankcji, które, przypominam, są najbardziej drastyczne, jakie kiedykolwiek zastosowano wobec innego państwa”, dodał w środę 30 marca minister gospodarki Bruno Le Maire. w Europie.

Jeszcze przed rozpoczęciem rosyjskiej ofensywy na Ukrainę społeczność międzynarodowa podjęła twarde kroki przeciwko Kremlowi, zwłaszcza pod względem finansowym. W tym tygodniu podjęto decyzję o nowych środkach reagowania (które mają zostać zatwierdzone przez europejskich ministrów spraw zagranicznych w poniedziałek 11 kwietnia) w odpowiedzi, w szczególności na naruszenia stwierdzone w Buczy. Czy jednak te sankcje są naprawdę bezprecedensowe?

Sankcje międzynarodowe na Rosję zostały nałożone w 2014 roku w odpowiedzi na aneksję Krymu, jak przypomniała Rada Europejska w chronologii decyzji podjętych przez „dwudziestu siedmiu”. Nowe środki wprowadzono w odwecie za uznanie przez Władimira Putina niepodległości obwodów donieckiego i ługańskiego 21 lutego, trzy dni przed tym, jak kremlowski władca wydał rozkaz inwazji na Ukrainę. Od tego czasu Unia Europejska przyjęła pięć zestawów sankcji: środki wymierzone w osoby i firmy, sankcje gospodarcze i sankcje dyplomatyczne.

Uzgodniona odpowiedź międzynarodowa

Na poziomie indywidualnym „877 osób i 62 organizacje podlegają zamrożeniu aktywów i zakazom wjazdu”, wyliczyła Rada Europejska. Na tej liście osób znajduje się sam prezydent Rosji, jego szef dyplomacji Siergiej Ławrow, a także rosyjscy posłowie i wysocy urzędnicy czy biznesmeni, np. Roman Abramowicz. Zarówno Stany Zjednoczone, jak i Wielka Brytania również uderzyły w portfele oligarchów i osób bliskich rosyjskiemu rządowi.

Na froncie gospodarczym sankcje międzynarodowe są jeszcze bardziej rygorystyczne, aby sparaliżować rosyjską gospodarkę. W szczególności atakowany był sektor finansowy, obejmujący m.in. zakaz wszelkich nowych inwestycji w Rosji, zakaz transakcji z Centralnym Bankiem Rosji i unieruchomienie jego aktywów, a przede wszystkim wykluczenie Rosyjskie banki. z platformy międzybankowej Swift, ważnego globalnego silnika finansowego, który umożliwia szybką i bezpieczną wymianę pieniędzy.

Sankcje uderzyły także w inne sektory rosyjskiej gospodarki: przestrzeń powietrzna UE była zamknięta dla wszystkich rosyjskich samolotów. Rosyjskie statki również nie mogą już kotwiczyć w portach europejskich. Rosyjscy przewoźnicy drogowi mają zakaz pracy w Unii. Wprowadzono również zakaz eksportu do Rosji. Jeśli chodzi o listę rosyjskich towarów zabronionych do importu, w szczególności do krajów Unii Europejskiej lub Stanów Zjednoczonych, stale rośnie.

Chociaż niektórzy jej członkowie są bardzo uzależnieni od UE, w sierpniu UE zdecydowała o zaprzestaniu kupowania rosyjskiego węgla, który stanowi 45% jej importu. 27 krajów UE planuje też do końca roku zmniejszyć import rosyjskiego gazu o dwie trzecie. Stany Zjednoczone ogłosiły również embargo na import rosyjskiej ropy i gazu.

Bezprecedensowe sankcje dla kraju G20

Sankcje te szybko wpłynęły na rosyjską gospodarkę. Cztery dni po rozpoczęciu wojny rubel spadł o ponad 40% w stosunku do dolara, co zmusiło Centralny Bank Rosji do podniesienia kluczowego kursu i ograniczenia zakupu waluty obcej. Władimir Putin został zmuszony do próby zamachu stanu, aby podnieść cenę swojej waluty, grożąc odcięciem zaworów, jeśli rosyjscy nabywcy gazu nie zapłacą swoich rubli.

Minister gospodarki potwierdził 1 marca na stronie Franceinfo, że „sankcje są niezwykle skuteczne”. Dodając: „Zamierzamy toczyć totalną wojnę gospodarczą i finansową Rosja." . Bruno Le Maire wrócił następnie do swoich komentarzy, które uznał za „nieodpowiednie”. Stąd powiedzieć, że Rosja jest objęta sankcjami, jak żaden inny kraj przed nią?

"Gdzie Bruno Le Maire ma rację, jest to, że sankcje te są bezprecedensowe pod względem szybkości ich stosowania i siły kraju docelowego, członka G20, bardzo zintegrowanego z „gospodarką światową” , analizuje Erica Moret, badaczka z Uniwersytetu Genewskiego i ekspert ds. sankcji międzynarodowych.„Jednak nie osiągnęły jeszcze poziomu sankcji, które zostały przyjęte wobec Iranu lub Korei Północnej”. Analiza jest podzielana przez wszystkich ekspertów, ponieważ jeśli Wenezuela, Kuba lub Syria również były celem brutalnych represji, to Korea Północna i Iran wciąż są o krok wyżej na skali restrykcji.

Iran i Korea Północna są wydalane z tych krajów

Podczas kadencji Donalda Trumpa w 2018 r. Stany Zjednoczone postanowiły anulować porozumienie nuklearne z Iranem i ponownie nałożyć rozległe sankcje na reżim w Teheranie, jednocześnie zmuszając społeczność międzynarodową do ich zastosowania, pod groźbą sankcji, z kolei przeciwko firmom obecnym na terytorium amerykańskim . rynek. Rezultat: całkowite embargo na irańską ropę, embargo finansowe z wyłączeniem irańskich banków z systemu Swift oraz zakaz handlu z Iranem w wielu sektorach dla firm dokonujących transakcji w dolarach.

„Iran i Rosja to dwie gospodarki naftowe, ale istnieje embargo na Iran, a w przypadku Rosji nie zaszliśmy tak daleko” – podkreśla Thierry Coville, badacz Iris i specjalista ds. Iranu. Według tego eksperta, sprzedaż czarnego złota wzrosła z 2 milionów baryłek dziennie w 2018 roku do 150 000 w 2020 roku. „Amerykanie wysuszyli Iran. W ciągu dwóch lat doszło do 15% załamania PKB i eksplozji inflacji”.

"Często zapominamy, że Iran został poddany znacznie większej liczbie sankcji niż Rosja."

Thierry Coville, badacz Iris i specjalista ds. Iranu

Jeśli chodzi o Koreę Północną, jest ona najbardziej sankcjonowanym krajem na świecie i istnieje od prawie 70 lat. „Jeżeli porównamy sankcje wobec Rosji z tymi nałożonymi na Koreę Północną, byłby to żart” – mówi Theo Clément, niezależny konsultant specjalizujący się w Korei Północnej. „Od 2016 r. sankcjonowano od 95% do 97% handlu”. Prawie całkowite embargo, które wypiera kraj z innych krajów. „System finansowy Korei Północnej przez długi czas był praktycznie odcięty od świata, kraj jest w izolacji międzynarodowej”, dodaje ekspert.

Dlatego Rosja nie jest krajem najbardziej sankcjonowanym, ale sytuacja może się zmienić. „Jeszcze nie osiągnęliśmy skali sankcji wobec Iranu czy Korei Północnej, ale myślę, że jeśli Władimir Putin będzie tak dalej postępował, moglibyśmy się zbliżyć” – mówi Erica Moret. Według badacza, efekt podobnego zestawu sankcji prawie całkowicie odizolowałby kraj, wywierając znacznie większy wpływ na ludność.

Sankcje szkodliwe dla zamierzonych?

Jednak w krajach, które podlegają bardzo surowym sankcjom, zmiana polityki pożądanej przez społeczność międzynarodową nie nastąpiła, wręcz przeciwnie. „W Korei Północnej polityczny wpływ sankcji przyniósł efekt przeciwny do zamierzonego. Jedną z przyczyn ekspansji nuklearnej w tym kraju było poczucie duszenia zorganizowanego na szczeblu międzynarodowym” – wyjaśnia Theo Clement. Ta sama sytuacja w Iranie: „Sankcje nie wpłynęły na politykę Iranu i żaden z dwunastu warunków ich zniesienia nie został spełniony. Wręcz przeciwnie, Iran stał się bardziej radykalny, a umiarkowanych zdyskredytowano”, analizy Thierry Coville.

Dlatego badacze, z którymi przeprowadzono wywiady, nie są jednomyślni co do mechanizmu sankcji. „Historycznie nie mieliśmy prawie żadnych przypadków, w których przyniosły pożądany efekt. Wprowadzane są sankcje, aby uspokoić ludność i pokazać, że działamy bez konieczności wywoływania wojny”, mówi Thierry Coville. . „Odgrywają rolę komunikatora politycznego”, dodaje Theo Clement.

"Istnieje powszechna zgoda, że sankcje nie przynoszą efektu, a nawet przynoszą efekt przeciwny do zamierzonego."

Theo Clement, specjalista ds. Korei Północnej

Chociaż Erika More potwierdza, że sankcje od dwudziestu lat mają niewielki skutek, przypomina jednak, że umożliwiły one Rosji powrót do stołu negocjacyjnego w 2015 roku po aneksji Krymu i że pozostają jednym z niewielu narzędzi dostępnych w już nie działa, a opcja wojskowa jest wykluczona.